Ze zijn er tijdens elk officieel feest bij: Els Gegants de Sitges, ofwel: De reuzen van Sitges. Tijdens de processies van het festa major en Santa Tecla bijvoorbeeld of tijdens Corpus Christi. Al decennia lang lopen en dansen ze meerdere keren per jaar door de straten van Sitges en staan ze tijdens de feestperiodes opgesteld in het voorportaal van het stadhuis, wachtend tot er weer een volgende ommegang begint vol met dans en muziek en vuur of bloemen.

Het zijn er nu zes, maar er zijn ook tijden geweest dat Sitges het met twee reuzen moest doen. Wat is eigenlijk hun oorsprong? Waarom zijn het er zes?

Oorsprong van de traditie

Sitges is zeker niet de enige plaats in Europa waar reuzen een voorname rol spelen tijdens festiviteiten. Het fenomeen komt in veel landen voor, maar is toch het bekendst in Spanje en in België. In Nederland leeft deze traditie veel minder

De eerste vermeldingen van het gebruik van reuzen in processies en optochten stammen uit de 13e eeuw. Barcelona bijvoorbeeld, was er ook vroeg bij: daar is het al een gebruik sinds 1424. We praten dan over de tijd van de middeleeuwen, dus het is niet vreemd dat de meeste reuzen destijds een religieus karakter hadden. De Bijbelse reus Goliath werd bijvoorbeeld veel gebruikt, maar ook Samson of de heilige Christoffel. Ze vormden een belichaming van het goede of het kwade of van macht. In latere eeuwen verminderde de invloed van de kerk. Er kwam daarmee meer ruimte voor een verbeelding van figuren uit lokale of regionale legendes. Ook werden ze toen vaker verbonden aan de gilden die in de steden vertegenwoordigd waren.

Barcelona was er dus vroeg bij met de reuzentraditie. Sitges volgde pas veel later. In 1814 is er voor het eerst sprake van reuzen die meeliepen in een processie van de parochiekerk naar de kapel van Vinyet (in Terramar). Over die reuzen is heel weinig bekend en er is nauwelijks documentatie van overgebleven. Een paar decennia later, in 1840, was dat anders. Er zijn brieven gevonden waaruit blijkt dan er in dat jaar nieuwe reuzen werden gemaakt voor Sitges door de gebroeders Querol i Cabanyes.

Els Gegants Moros

De reuzen van Sitges uit 1840 waren Moors van uiterlijk en naar verluidt waren ze gemodelleerd naar een pachtersechtpaar dat een boerderij had in de omgeving. Zij kwamen altijd rijk gekleed en met juwelen omhangen naar Sitges om koopwaar van de boerderij te verkopen. Ruim 50 jaar lang waren dit de enige reuzen die tijdens processies meeliepen, met uitzondering van het jaar 1877.

Vier reuzen

In 1877 waren er opeens vier reuzen. Dat kwam door de eeuwige rivaliteit tussen de twee belangrijkste sociëteiten van Sitges: Het links georiënteerde ‘Prado Suburense’ en de rechtse ‘El Retiro’. Zelfs tot onze huidige tijd zijn er nog wel eens oprispingen van die rivaliteit tussen deze twee sociëteiten.

De Moorse reuzen van Querol waren ‘eigendom’ van de sociëteit Prado Suburense, en El Retiro wilde zijn eigen reuzen hebben. In 1877 hebben ze daarom hun eigen festa major georganiseerd, met een eigen processie. De sociëteitsleden Joan Blanch, Josep Suñé en Josep Soler hebben voor die processie ook eigen reuzen gemaakt. Van het nabij gelegen gelegen Vilanova i La Geltru hebben ze vervolgens de draak (die ook altijd meeloopt in processies) gehuurd. 1877 was overigens het enige jaar met een parallel festa Major door El Retiro. Daarna was er weer gewoon één festa major, met alleen de Moorse reuzen. De reuzen van El Retiro hebben daarna nog wel een aantal jaren de carnavalsoptochten aangevoerd, maar ze zijn daarna verdwenen.

In 1897 kregen de Moorse reuzen gezelschap van twee nieuwe reuzen. Els Gegants Moros werden vanaf toen minder belangrijk en ze verdwenen in 1912 helemaal uit het straatbeeld.

Els Gegants de Sitges

De nieuwe reuzen werden dus in 1897 voor het eerst gepresenteerd tijdens het festa major. De koning stelt Jaume I voor; De ridder-koning die Catalonië groot maakte. De vrouwelijke reus is niet zijn echtgenote. Deze reus is gemodelleerd naar de adellijke dames uit de tijd van Jaume 1 ( dat is rond 1200-1300).

In heel Spanje (maar ook in België) hebben de reuzen eigen namen. In het geval van Sitges is het wel bijzonder dat de koning een andere naam kreeg dan Jaume, namelijk: Bartomeo; de beschermheilige van Sitges. De dame heette Montserrat en/of Tecla.

Bartomeo draagt de graven-kroon van Catalunya-Aragon en in zijn rechterhand draagt hij de scepter die het koninkrijk Catalunya-Aragon vertegenwoordigt. De dame draagt altijd een bos bloemen. Van 1931 tot 1939 (de tijd van de Republiek) draagt de koning trouwens een hoofddoek in plaats van zijn kroon en sleept hij de kroon achter zich aan.

Het dragen van de reuzen is een zware opgave. In 1957 komt de vrouwelijke reus tijdens een processie ten val in Carrer Sant Pau. Die val noodzaakte het maken van een nieuwe buste en tegelijk werd toen ook de kleding vernieuwd. Een bekende Sitgetaanse dame (Lucia Izabal) heeft toen de nieuwe sierraden en juwelen verzorgd.

Omdat de constructie van deze reuzen zwaar en log was, was ook het lopen en dansen met deze reuzen een moeilijke opgave voor de dragers. Men wilde natuurlijk zo’n val als in 1957 voorkomen en daarom werden in 1975 de reuzen ‘gekloond’. De replica’s werden een stuk lichter qua draagstructuur. Daardoor zijn ze ook veel wendbaarder dan het origineel. Sindsdien wordt er in Sitges gesproken over ‘Els gegants vells’ (de oude reuzen) en ‘Els gegants Nous’ (de nieuwe reuzen).

De replica’s kregen wel andere namen dan het origineel. De ‘nieuwe’ koning heet nu Jordi en de dame is nu ‘Maria Rosa’. De oorspronkelijke reuzen werden vanaf dat moment nog maar zelden gebruikt in processies maar ze worden zo af en toe nog wel tentoongesteld tijdens festiviteiten.

Los Americanos

Sinds het Festa Major van 1965 doen in Sitges ook de ‘Gegants Americanos’ mee. Deze reuzen kwamen tot stand zodat ook de afstammelingen van de ‘Americanos’ of ‘Cubanos’ in Sitges vertegenwoordigd zijn tijdens de feesten.

In de 18e eeuw zijn veel Sitgetanen naar het Caraïbisch gebied vertrokken. Zij hebben daar veel geld verdiend door het opzetten van verschillende firma’s, Bacardi is daarvan wel de bekendste. Na de Spaans-Amerikaanse oorlog in de 19e eeuw zijn veel van deze kolonisten weer teruggekeerd naar Spanje en Sitges. Daar bouwden zij en hun nazaten riante en luxueuze villa’s.

De bouw van de ‘gegants americanos’ was een initiatief van de heer Samuel Barrachina. Hij was werkzaam voor de firma Pepsi cola en hij heeft ook de constructie van deze reuzen gefinancierd.
In het verleden werden deze reuzen daarom ook wel de Pepsi-reuzen genoemd.

Deze reuzen zijn een stuk kleiner dan de andere reuzen; slechts zo’n drie meter. Officieel hebben zij geen namen maar in de Sitgetaanse volksmond worden ze vaak Panchito en Panchita genoemd. De kleding van deze reuzen is gebaseerd op de kledingstijl van de Spaanse kolonisten in o.a. cuba in de 19e eeuw.

Nieuwe Moorse reuzen

In 1978 werd door een groep inwoners het initiatief genomen om een nieuwe versie te maken van de oorspronkelijke reuzen van Sitges. Deze waren al sinds 1912 verdwenen. In 1979 werden deze reuzen voor het eerst gepresenteerd tijdens het Festa Major. Ze zijn gemodelleerd naar de oude Moorse reuzen van Querol uit 1840.

Deze ‘gegants Moros’ zijn ongeveer 4,20 hoog en ze wegen 80 kilo. Daarmee zijn ze zo’n beetje even groot en zwaar als Jordi en Rosa Maria. Ook deze reuzen hebben namen gekregen: Fa-luch en La-hia.

Vanaf hun eerste presentatie in 1979 lopen zij ook altijd mee tijdens de grote feesten, en sindsdien zijn er dus altijd zes reuzen tijdens de processies in Sitges. In 2008 zijn deze ‘Gegants Moros’ volledig gerestaureerd en voorzien van nieuwe kleding.

Iedere reus zijn eigen Copla

In Sitges heeft elke reus zijn eigen groep dragers en muzikanten om zich heen; een soort vereniging. In Catalonië wordt zo’n groep een ‘copla’ genoemd. Jordi heeft dus een andere groep mensen om zich heen dan Maria Rosa en La-hia heeft weer een andere groep dan Faluch. De Americanos hebben één groep. Deze wordt gevormd door jongeren uit Sitges.