Als het aan Francesc Armengol had gelegen, zou Sitges in de eerste decennia van de vorige eeuw zijn uitgegroeid tot een soort Nice, San Sebastian of Biarritz. Verschillende plannen om van Sitges een mondaine badplaats te maken,  zijn ook gerealiseerd,  maar een echt vliegveld, een tram en een grand casino voor de kust, zijn er nooit gekomen.

Francesc Armengol i Duran (1886 – 1931) was een rijke textielondernemer uit Sabedell, een industriestad net boven Barcelona. Op zijn vele (handels)reizen zag hij badplaatsen die beter ontwikkeld en luxer waren dan de strandplaatsen die hij in Catalonië kende. Hij vond dat de bourgeoisie van Catalonië ook in de eigen regio een plek moest hebben voor ontspanning en vermaak. Hij zocht daarom aan de kust een geschikte plek om die badplaats te realiseren. Dat werd uiteindelijk Sitges.

Hij koos voor Sitges vanwege de perfecte ligging: een mild micro-klimaat, dichtbij Barcelona en goed ontsloten via het spoor en de kustweg. Daarbij had Sitges al een aangenaam artistiek en literair klimaat dat verschillende kunstenaars en schrijvers trok zoals Santiago Rusiñol. Ook waren er al verschillende rijke inwoners uit Barcelona die hier hun zomerverblijf hadden gebouwd.

De ontwikkeling van Tuinstad Terramar

Armengol had bij zijn plannen een royaal opgezette tuinstad voor ogen zoals Miami. Daar was hij onder de indruk geraakt van de royale opzet van de stad met grote percelen rond riante woningen. 

in 1918 werd gestart met de realisering van zijn tuinstad door het opkopen van landerijen ten westen van Sitges (het gebied tussen de straat naar Vilanova i la Geltru, de kustlijn en de bedding van het riviertje ‘Ribes’). Op dit enorme terrein startte in 1919 vervolgens de bouw van een villawijk die aansloot op de bestaande bebouwing van Sitges.

Voor de uitvoering van de plannen werd samengewerkt met ingenieur Miquel Utrillo. Hij is ook bekend van de ontwikkeling van het palau Maricel, achter de parochiekerk in de binnenstad van Sitges. Maricel betekent ‘Zee en Hemel’. Voor de villawijk bedacht hij de naam Terramar: ‘Land-Zee’.

Meer dan alleen een villawijk

Maar om van Sitges een mondaine badplaats te maken, was er wel meer nodig dan alleen een mooie villawijk aan zee. Er moesten ook hotels komen, een casino, een park, theaters, een mooie promenade, een station voor Express-treinen naar alle delen van Spanje, een vliegveld en veel faciliteiten voor sportbeoefening. Alle dromen en wensen die Armengol bij een luxueuze badplaats had, moesten in Terramar gerealiseerd worden.

Een aantal van zijn plannen is uitgevoerd, maar soms ook weer in verval geraakt en andere nooit zijn gerealiseerd.

Luxe express-treinen vanuit het hele land naar Sitges

Sitges was met de trein vanuit Barcelona al goed en snel te bereiken. Door de ligging aan het spoornet was Sitges in potentie ook met alle andere delen van Spanje verbonden. Het ideaal van Armengol was nu dat via die al bestaande spoorlijnen, luxe Exprestreinen vanuit alle delen van Spanje zouden stoppen in Sitges, zoals in Frankrijk treinen vanuit Parijs naar de Cote d’Azur reden.

Hij wilde daarvoor ter hoogte van ‘zijn’ villawijk Terramar een extra station laten bouwen. Hij had ook al een aanvraag ingediend bij de Spoorwegen, maar de halteplaats is nooit gerealiseerd en de expresstreinen hebben Sitges nooit aangedaan.

Sportfaciliteiten voor de rijken

Armengol kende als rijk man de sportvoorkeuren van de welgestelde klasse zoals: sportvliegen, golf en autoracen. Hijzelf was gek op autoraces en daarom werd er iets verder landinwaarts, richting de plaats Sant Pere de Ribes, een ‘autodrome’ gebouwd. Sitges had hiermee een primeur omdat dit het eerste autodrome was in Europa. Armengol had in Indianapolis, in de Verenigde Staten, een voorbeeld van zo’n Autodrome gezien.

Onder leiding van ondernemer en coureur Frederic Armangue werd vervolgens zo’n zelfde ovalen betonnen racecircuit gebouwd met steile hellingbochten. Het moet een bijzondere sensatie zijn geweest om op die steile bochten te racen. In 1923 werd op het circuit de grand prix van Spanje verreden.

Bij dit circuit werden ook andere sportfaciliteiten gerealiseerd. Zo konden er paardenraces worden gehouden en er werd binnen in het circuit ook een landingsbaan aangelegd voor recreatie-luchtvaart. De bedoeling was dat er bij Miralpeix, iets dichter bij Terramar, een klein vliegveld zou komen voor recreatieluchtvaart, maar dat plan is nooit uitgevoerd.

Het racecircuit raakte na de jaren ’30 in onbruik. Het ligt er nu vervallen bij, maar er zijn ook plannen om het weer nieuw leven in te blazen, maar die zijn helaas nog niet echt concreet.

Een van de oudste golfbanen van Spanje

Al die activiteiten en initiatieven in de jaren ’10 en ’20, inspireerden ook andere ondernemers. Zo werd gelijk met de ontwikkeling van Terramar, ook gestart met de aanleg van een golfbaan. Deze werd in 1927 geopend. Daarmee is het ook een van de oudste golfbanen in Spanje. De baan was eerst klein (9 holes) maar is in de loop van de daarop volgende decennia steeds verder uitgebouwd tot de volwaardige 18 holes baan die het nu is. Terramar heeft nu nog steeds een goede naam in de golfwereld.

Een wandelpromenade langs de kust: de ‘Passeig Maritim’

Rond 1919 werd ook begonnen met de aanleg van de Passeig Maritim, De wandelpromenade langs de kust. Of eigenlijk moeten we zeggen met de uitbreiding van de Passeig, want al eind 19e eeuw is Sitges begonnen met de aanleg van een promenade vanaf La Punta (bij de kerk) tot aan de huidige Avenida Sofia, bij het hotel Calipolis. 

Armengol wilde aansluitend op die bestaande promenade, een brede boulevard laten ontwikkelen met veel ruimte voor auto’s en wandelaars. Over deze boulevard was ook een tram gepland die het oude Sitges met Terramar zou verbinden, maar dat plan is nooit gerealiseerd. De promenade is wel grotendeels volgens de plannen van Armengol uitgevoerd, hoewel het wegdeel voor de auto’s smaller is uitgevallen dan  in de oorspronkelijke plannen.

In plaats van een tram rijdt er vanaf de jaren ’50 een toeristisch treintje over de boulevard. Deze was eerst in de vorm van een boot, vandaar dat veel oude Sitgetanen dit treintje nog vaak ”La Barqueta” noemen.

Het hotel Terramar

Een van de belangrijkste onderdelen van het plan was het realiseren van een Grand Hotel aan de kust. Sitges had aan het begin van de 20e eeuw nog geen echt groot hotel. Hotel Subur (dat nog steeds bestaat) opende in 1916, maar hoewel het bij de opening een van de meest moderne hotels was van Spanje, was dit geen grand hotel zoals je die zag in Nice of Biarritz. Hotel Terramar moest daarom zo’n grand hotel worden. 

 De plannen voor het Grand Hotel wijzigden in de loop van de jaren en het uiteindelijke gebouw werd pas in 1933 opgeleverd, onder de naam Terramar Palace. En hoewel de uiteindelijke versie iets minder groot was dan de oorspronkelijke plannen, had het gebouw zeker allure.

Armengol heeft de opening niet meer meegemaakt. Hij stief in 1931.

Helaas heeft het hotel er niet lang gestaan. In de loop van de jaren ’50 en ’60 groeide het toerisme drastisch en was er veel behoefte aan extra hotelkamers. Op het grondplan van het oude hotel werd vervolgens een nieuw hotel gebouwd dat tot 2016 heeft bestaan. Toen is ook dat hotel volledig gestript waarna het begin 2018 heropende als het ME Terramar hotel; het tweede vijfsterrenhotel van Sitges.

Het Hotel Petit

Voordat men met de bouw van het grand hotel begon, liet Armengol eerst de al bestaande hoeve (masia) Sellarot ombouwen tot hotel. Dit was het zogenaamde ‘Hotel Petit’ of het Parkhotel. Dit gebouw lag iets verder landinwaarts. 

In 1919 organiseerde Armengol in dat hotel een groot banket en feest ter ere van de start van de plannen, hoewel de verbouwing toen nog in volle gang was. Het hotel werd in 1920 in gebruik genomen maar is inmiddels al lang gesloopt.

Het grand casino

Vóór het hotel Terramar had Armengol een zogenaamd grand casino gepland. Dit moest een mooi gebouw worden dat in zee lag en met een smalle landtong verbonden was met het hotel Terramar. Van het casino zijn verschillende ontwerpen bekend, maar uiteindelijk heeft de Burgeroorlog in Spanje roet in het eten gegooid. Het casino in zee is dus nooit gerealiseerd.

Het park van Terramar

Los van de royale kavels en grote tuinen in Terramar, moest er ook een park komen. Dit park (jardins de Terramar) lag tussen het hotel Terramar en het ‘petit hotel’. Het was primair bedoeld voor de gasten van de hotels, maar wandelaars mochten er ook komen.

In 1919 werd met de aanleg begonnen en ook hier had ingenieur Miquel Utrillo de leiding over het project. Het park had fonteinen en grote waterpartijen, maar raakte behoorlijk in verval. Het park is een tijd lang gesloten geweest maar inmiddels weer helemaal hersteld. In de zomer vinden er nu regelmatig festivals plaats.

Dromen over een mondain Sitges

Het blijft natuurlijk gissen of met de uitvoer van al die plannen, Sitges inderdaad zou zijn uitgegroeid tot een Spaanse versie van Nice of Cannes, maar ik als ik nu over de Passeig Maritim loop, kan ik het beeld niet loslaten dat daar aan het eind van de boulevard een mooi casino in zee ligt, geflankeerd door het oude hotel Terramar Palace.